Een voedselintolerantie wordt vaak verward met een voedselallergie. Bij een voedselintolerantie speelt het immuunsysteem van het lichaam echter geen rol.
Een voedselintolerantie wordt veroorzaakt door:
- Een tekort aan een bepaald enzym in het lichaam zoals bij lactose-intolerantie.
- Een tekort aan een transporteiwit in de darmen zoals bij fructose-intolerantie.
- Door stoffen die van nature in de voeding aanwezig zijn zoals histamine.
- Door additieven die toegevoegd worden aan voedingsmiddelen zoals kleurstoffen.
In tegenstelling tot een allergische reactie moet je bij een intolerantie een bepaalde hoeveelheid opnemen om een reactie uit te lokken (dit heet grenswaarde of tolerantiegrens). Deze grens is bij iedereen verschillend. De klachten die optreden komen daardoor meestal geleidelijk. Ze zijn van dezelfde aard als de klachten van een voedselallergie. Over het algemeen zijn ze minder ernstig. De klachten zijn persoonsgebonden en gaan van zeer mild tot zeer ernstig. Ze zijn beperkt tot één symptoom of een verzameling van symptomen.
Hieronder een aantal allergenen en intoleranties opgesomd.
Gluten
Gluten is een verzamelnaam. Dat betekent dat er verschillende soorten gluten zijn. De mate van het al dan niet kunnen verdragen van verschillende soorten gluten is per individu verschillend. Het is dan ook raadzaam om, indien er sprake is van overgevoeligheid of allergie, het gebruik van gluten af te stemmen met de mesoloog.
Tarwegluten
Tarwe is een veelgebruikt product in de voedingsmiddelenindustrie. Gluten zijn zo belangrijk voor de voedingsmiddelenindustrie, dat deze tarwesoorten die de meeste gluten bevatten gekruist zijn en dat de hedendaagse tarwe minder voedingswaarde heeft dan vroeger. Tarwegluten worden door veel mensen het minst goed verdragen. Andere tarwesoorten als spelt en kamut, hebben een grotere voedingswaarde dan gewone tarwe en bevatten gluten die vaak beter verdragen worden dan tarwegluten. Sommige mensen met een uitgesproken intolerantie voor tarwegluten, kunnen andere gluten wel verdragen. De gluten uit spelt en kamut mag niet gegeten worden door mensen met coeliaki (glutenallergie)
Glutenvrij dieet
Bij een glutenvrijdieet zijn de volgende voedingsmiddelen niet toegestaan:
- gerst
- haver (alleen bij coeliaki
- rogge
- tarwe
- durum
- durum tarwe
- spelt
- kamut
- tarwegriesmeel
- bloem
- karamelkleurstof
- mout
- vegetarisch vlees o.b.v. soja
- moutazijn
- gemodificeerd zetmeel
- mono- en diglyceriden
- sojasaus
- ketjap
- smaakstoffen in vleesproducten
(S.Lord, Gluten- en caseinevrij koken voor kinderen, p.27-28)
Bij een glutenvrij dieet zijn de volgende voedingsmiddelenwel toegestaan:
- aardappel
- agar-agar
- amaranth
- arrowroot
- boekweit
- gelatine
- gierst
- guarpitmeel
- johannesbroodpitmeel
- kikkererwtenmeel
- mais
- notenmeel
- quinoa
- rijst
- soja
Lactose
Lactose is een suiker dat in melk en melkproducten voorkomt en wordt daarom ook wel melksuiker genoemd. Om lactose te kunnen verteren, is het enzym lactase nodig. Lactase wordt in de dunne darmwand aangemaakt. Dit enzym is normaliter aanwezig bij baby’s en peuters tot ongeveer vijf jaar. Daarna verdwijnt/ vermindert het bij het grootste deel van de wereldbevolking. Als er niet voldoende lactase aanwezig is, dan kan lactose niet goed verteerd worden en ontstaat er een zuurgraadverandering in de darmen.Lactose-intolerantie kan gepaard gaan met buikpijn, diarree, obstipatie, winderigheid, opgeblazen gevoel, huidklachten en vermoeidheid.
Lactosevrij dieet
Bij een lactose-intolerantie is het verstandig de volgende voedingsmiddelen te vermijden:
- melk
- yoghurt
- koffiemelk
- vla
- chocomel
- fristi
- optimel
- vifit
- smeerkaas, roomkaas, brie, jonge kaas
- slagroom
- creme fraîche
- roomboter
- en afgeleide producten zoals taart, koekjes, ijs, croissants, eierkoeken en chocola
- producten met melkpoeder, melkbestanddelen, lactose en weipoeder als ingredient
Koemelk allergie/intolerantie
Zowel bij een koemelkintolerantie als een koemelkallergie is een koemelkvrij dieet nodig. Bij een koemelkallergie is er tevens een grote kans (92%) op een gevoeligheid voor geitenmelk. Klachten die op kunnen treden zijn: eczeem, huiduitslag, bronchitis, oorontstekingen, chronische verkoudheid, diarree en obstipatie (verstopping).
Nikkel
Nikkel is een metaal dat voorkomt in veel gebruiksvoorwerpen van roestvrijstaal, maar ook in ritssluitingen, gespen, munten, enzovoort. Sommige mensen hebben een contactallergie voor nikkel waarbij na huidcontact met een nikkel bevattend voorwerp of materiaal eczeem ontstaat.Sommige mensen reageren overgevoelig op nikkel dat van nature voorkomt in voedingsmiddelen. Alleen deze mensen kunnen baat hebben bij een nikkelbeperkt dieet.
Nikkelarm dieet
Voedsel bevat van nature kleine hoeveelheden nikkel. Sommige voedingsmiddelen bevatten relatief veel nikkel zoals
- voedingsmiddelen uit blik.
- cacao
- noten
- peulvruchten
- drop
- haver
- sojaproducten
- volkorenproducten
Nikkel kan zich ophopen in gewassen, waardoor de concentratie nikkel in groenten kan oplopen tot het vijfvoudige van de concentratie in de bodem.
Ook bij het koken in aluminium pannen en bij gebruik van ander aluminium keukengerei, komt nikkel in de voeding terecht. Daarom wordt bij een nikkel beperkend dieet vaak geadviseerd geen aluminium pannen te gebruiken
Nikkel kan ook in het eten of drinken terecht komen door voorwerpen waarin nikkel zit, zoals een koffieautomaat of metalen waterleidingen. (voedingscentrum.nl)
Histamine
Histamine is een weefselhormoon dat het lichaam zelf kan produceren, maar veel voedsel bevat ook histamine. Histamine die we met voedsel binnen krijgen, wordt in principe grotendeels afgebroken door een enzym in de darmwand. Histamine die het lichaam zelf produceert, wordt in inactieve vorm opgeslagen en komt vrij wanneer er bijvoorbeeld sprake is van verwonding of infectie. Het speelt dan een belangrijke rol in de respons van het afweersysteem. Wanneer er een disfunctie optreedt, kan het gebeuren dat het lichaam overactief wordt en allergische reacties gaat vertonen. Klachten hierbij kunnen zijn:
- jeukende, brandende en/of tranende ogen
- kriebel in de neus, niezen en verhoogde slijmproductie
- jeukende, rode huid evt. met uitslag
- verstopte voorhoofdsholtes, mogelijk met hoofdpijn
- luchtwegvernauwingen
- buikkrampen en/of diarree
Wanneer uw lichaam niet goed reageert op de histamine die binnenkomt met de voeding kan het zijn dat het enzym voor de afbraak van histamine in de dunne darm niet goed functioneert. In dat geval spreekt men van een histamine-intolerantie. Klachten die hierbij kunnen optreden, zijn:
- hoofdpijn/ migraine
- hartkloppingen
- maag-darmklachten, eventueel met diarree
- lage bloeddruk
- vocht vasthouden
- slaapproblemen en vermoeidheid
- gewrichtspijnen
- rode huid, opvliegers
- gezwollen oogleden en/of loopneus
Histaminevrij dieet
Bij een histaminevrij dieet is het raadzaam de volgende voedingsmiddelen tot een minimum te beperken afhankelijk van uw gevoeligheid voor histamine.
- makreel, tonijn, kabeljauw, haring, sardines, garnalen, schaal- en schelpdieren (verse vis bevat minder histamine dan vis uit blik)
- gerookte producten: rookvlees, gerookte vis, rookkaas en gerookte noten
- bepaalde kruiden: kaneel, anijs, kruidnagel, mosterdzaad, komijn, koriander, gember, nootmuskaat, vanille
- zuivelproducten: (Franse) schimmelkazen, oude kaas, Parmezaanse kaas, yoghurt, kwark, karnemelk
- vlees: varkens- en lamsvlees en gerijpt vlees (o.a. wild)
- vegetarische producten: tempé, tofu, tahoe, kippeneiwit
- groenten: spinazie, zuurkool, bietjes en paddenstoelen
- vruchten: avocado, tomaten, kiwi, aardbeien, meloen, ananas, grapefruit, frambozen, banaan, mango, papaya, druiven
- dranken: alcohol (vooral bier, wijn, cider), cola en andere frisdranken, kruidenthee
- conserveermiddelen, zuurteregelaars, kleurstoffen, geurstoffen, emulgatoren, geleermiddelen, verdikkingsmiddelen en kunstmatige zoetstoffen kunnen uit bepaalde lichaamscellen rechtstreeks histamine vrijmaken, weet dat u op deze middelen kunt reageren
Nachtschade
Nachtschade is een zeer uitgebreide plantenfamilie, er zijn wel 1500 tot 1700 soorten. Er zitten voor ons heel bekende en eetbare soorten bij, zoals de aardappel, tomaat, paprika, rode pepers en aubergine. Maar ook gojibessen en zelfs tabak behoren tot de familie van de nachtschade. De naam nachtschade komt waarschijnlijk omdat sommige bloemen uit deze familie ’s avonds gaan geuren en het ‘schade’ verwijst naar de giftige eigenschappen van sommige planten uit deze familie. De meeste van deze planten zijn niet inheems. Alleen bitterzoet (een plant met prachtige geelpaarse bloemen, maar giftige bessen) en zwarte nachtschade komen van oorsprong in ons land voor. Planten als tomaat en aardappel zijn relatief kortgeleden naar ons land gebracht.
Natuurlijke gifstoffen.
Aardappelen bevatten solanine. Dit is een natuurlijke gifstof, die onder invloed van licht ontstaat in de schil en in de uitlopers van aardappelen. Je kunt het herkennen aan de groene plekken op aardappels. In tomaten kan een verwante stof voorkomen: tomaten. Dit komt uitsluitend voor in onrijpe (groene) tomaten.
Beide stoffen zijn giftig in grote hoeveelheden. Ze werken met name op het zenuwstelsel en de spijsvertering. Je kunt er bijvoorbeeld buikpijn, diarree, slaperigheid en lusteloosheid van krijgen. Ook wordt gezegd dat deze stoffen van invloed zijn op de gewrichten. De gifstoffen worden nauwelijks afgebroken door verhitting. Tegenwoordig worden aardappelen gekweekt met lagere gehaltes aan solanine.
Nachtschadevrij dieet
Mensen die overgevoelig zijn voor planten uit de nachtschade familie kunnen het beste de volgende voedingsproducten vermijden of met mate gebruiken:
- tomaat
- paprika (paprikapoeder)
- aardappel
- aubergine
- chilipeper
- cayenne peper
- spaanse peper (Piment)
- gojibessen
- met name gekiemde aardappels en de groene plekken op aardappels bevatten veel alkaloïden, gekookt geeft nachtschade vaak minder klachten dan rauw
Fructose
Fructose of vruchtensuiker is een suiker die van nature vooral voorkomt in fruit en honing, in mindere mate in groenten. Het is ook een bouwsteen van gewone tafelsuiker (sacharose = fructose + glucose).
Fructosemalabsorptie wil zeggen dat fructose niet of onvoldoende door de dunne darm wordt opgenomen. Normaal gezien gebeurt dit in de darmwandcellen via een speciaal transporteiwit. Bij fructosemalabsorptie komt de niet opgenomen fructose in de dikke darm terecht, waar ze gefermenteerd wordt door de darmbacteriën. Hierbij ontstaan zuren en gassen die last geven.
Indien fructose gelijktijdig aanwezig is met glucose in de dunne darm, zoals bij tafelsuiker, wordt de fructose wel beter opgenomen. Suiker en gesuikerde producten geven daardoor minder klachten dan voedingsmiddelen met pure fructose of voedingsmiddelen waar het gehalte aan fructose veel hoger is dan het gehalte aan glucose. Best toch opletten met grote hoeveelheden suiker. Teveel is teveel en geeft uiteindelijk ook klachten.
Een intolerantie of beter gezegd malabsorptie voor fructose gaat vaak gepaard met allerlei onverklaarbare klachten, vaak lijkend op de klachten van een spastische darm. Maar ook jicht, depressie, slapeloosheid etc. kan zijn oorsprong hebben in een teveel aan fructose of een fructose malabsorptie.